Değerli ebeveynlerimiz aşağıdaki cümleler sizlere tanıdık geliyor mu? Eğer cevabınız evetse siz de ergen ebeveyni olma yolcuğundasınız demektir. Aramıza hoş geldiniz.

Oğlum/Kızım kendi halindeydi şimdi her şey, her kelimesi arkadaşları, büyükleri ile sert konuşuyor, hırçın, ısrarcı, bizimle hep bir çatışma içerisinde, içine kapanık, kimseyle konuşmak istemiyor, odasına kapanıyor, çabuk karar veriyor, çabuk karar değiştiriyor vb.

Bazen yeterli bazen yetersiz ebeveyn oluruz. Normal olanda aslında budur ve bunu kabullenmemiz gerekmektedir. Mükemmel ya da kusursuz bir ebeveynlik anlayışı yerine yeterince iyi ebeveynlik anlayışını zihinlerimize yerleştirmeliyiz. Yeterince iyi bir ergen ebeveyni olmanın püf noktalarını sizinle bu yazımızda paylaşacağız. Keyifli Okumalar dileriz.

Yeterince İyi Ergen Ebeveyni Olmanın Püf Noktaları

-Ergenlik Dönemini İyi Anlamak: Ergenlik yaşamın ikinci on yılıdır. Ergenlik dönemi özetle bir büyüme ve değişim evresidir. Çocukluktan çıkışın ve sonuna doğru erişkinliğe geçişin gerçekleştiği bir süreçtir. Ergenlik bağımlılık-bağımsızlık, kabullenme-reddetme çatışmaları, kimlik krizi, güvenlik arayışı, uyum için zorlanma ve beğenilmeye dair duyulan ihtiyaçların hepsi bu dönemin parçasıdır. Ergenlik dönemini kabuk değiştiren yengeçlere benzetebiliriz. Yengeçler kabuk değiştirdikleri dönemde zayıf ve savunmasızlardır. Ergenlik dönemi çılgın olma dönemi ya da geçmesi beklenilmesi gereken bir dönem değildir. Aksine bireyin kendini geliştirmesi için fırsattır. Bu süreçte çocuğumuzu kendini aradığı bir yolculuğa çıkmış gibi düşünebiliriz. Biz de bu yolculukta onların rehberiyiz.

-Bizim zamanımızda Ergenlik Yoktu! Düşüncesinden Uzaklaşmak: Ebeveynlerimizden en çok duyduğumuz cümlelerden biri de bu oluyor. Öncelikle işe Ergenlik Döneminin olduğunu kabul etmekle başlayabiliriz. Yapılan bilimsel çalışmalar, hormonlar, biyolojik yapı ve beynin gelişim süreçleri bu dönemi kanıtlamaktadır. Ancak gerçek şu ki bu dönemin çocukları ergenliği eski zamanlardaki gibi geçirmedikleri. Bunun birçok sebebi var aslında, geçmişteki uyaranların azlığı, tüketilen yiyecek içeceklerdeki katkı maddelerinin artması, teknoloji kullanımı ve sosyal medya vb.

-Ergen Beynini Tanımak: Ergenin beyninde neler oluyor öncelikle beynin gelişim sürecini anlamamız çok önemli. Beyin gelişimini arkadan öne doğru tamamlar. Bunu ense kökümüzden alnımıza kadar giden bir hat gibi düşünebiliriz. Dolayısıyla beynin en erken gelişen ve daha hayati fonksiyonlarını yöneten arka kısımları en erken dönemlerde gelişirken; düşünme, planlama, eylemlerinin sonuçlarını öngörme, öncelik belirleme, dürtü kontrolü gibi yüksek düşünme işlevlerini yöneten ön kısımları en geç gelişen kısımdır ve ergenlik döneminde bu kısımlar henüz gelişimini tamamlamamıştır. Bu durum freni patlamış ya da sürücüsüz bir arabada gitmeye benzer. Bu süreçte kontrol mekanizmaları henüz gelişmemiştir, ancak çocukluktan farklı olarak artık bir genç olduğu için isteklerini yapabilme yeterliliği vardır. Bu yüzden ergenlik döneminde risk alma, dürtü kontrolünde zorlanma, ani patlamalar, yaptığın şeylerin sonucunu öngörememe gibi sorunlar yaşanır. Bütün bunları ebeveynlerini kızdırmak için yapmıyorlar. Sadece beyinleri büyük bir değişim geçiriyor ve sizin rehberliğinize ihtiyaç duyuyorlar.

Meydana gelen ikinci çok önemli değişim ise daha önce beyinde oluşmuş olan bağlantıların budamaya maruz kalmasıdır. Kullanılmayan bağlantılar kaybedilir, aynı zamanda aktif olarak kullanılan bağlantılar daha da güçlenir. Bu durumda ergenlerin en az üç farklı aktivite alanına yoğunlaşması önemli. Çocuğunuzun ilgisi doğrultusunda; spor, müzik, matematik, kitap okumak oyunculuk, el sanatları gibi aktiviteler olabilir. Ayrıca araştırmalar beyin gelişiminin son aşamasının yirmili hatta bazı zamanlarda otuzlu yaşlara kadar devam ettiğini gösteriyor. Bir başka değişle bu geçici bir dönem olsa da bitiş zamanı tam olarak kestirilemiyor. Özellikle zamanı organize etme ve zor seçimlerde, diğer seçeneklerin olası sonuçları üzerine beraber düşünme, ( burada tabii ki sizin onun yerine düşünmenizden bahsetmiyoruz. Seçimi ona bırakıp birlikte olası sonuçları değerlendirmek önemli ) becerilerini desteklemek gerekiyor. Genelde bu dönemde yaşanan çatışmaların en önemli kaynağı arkadaş ilişkileri, akademik sorunlar, eve geliş saatleri ve başarı ile ilgili oluyor. Konu ne olursa olsun daha önce sağlıklı sınır koyulmamış çocuklar, ergenlik döneminde sınır arayışına devam ediyor ve riskli davranışlarda bulunabiliyor. Her ne kadar kuralları yıkma eğiliminde olsalar da aslında onların yanlış bir şey yapmaktan koruyacak ve sınır koyacak ebeveyn figürü arayışındalar. Böylece sevildiklerini, önemsendiklerini, hissediyorlar.

-Ergene Sınır Koyabilmek: Ergenlerle, sağlıklı sınırlar nasıl belirlenir? Öncelikle bu çok hassas bir denge. Hem gençlerin isteklerine ve ihtiyaçlarına kulak vermek hem de net sınırlar belirlemek gerekiyor. Bu noktada önerimiz uzlaşmacı bir yol izlemeniz ve çocuğunuz ile birlikte sınırlar belirlememiz. Bunu yaparken üsluba dikkat etmek ve karşınızda bir genç olduğunu unutmamak gerekiyor. Zaman zaman ailelere aynı şeyi bir arkadaşınıza da aynı cümlelerle mi ifade derdiniz diye soruyorum ve cevap genellikle hayır oluyor. Çocuğunuzla herhangi bir yetişkin ile kurduğunuz saygı seviyesini korumak önemli. Burada sadece sözcükler değil, genel tavrınız saygı belirleyicidir.

Örneklere Bakalım

-Biz fark ettik ki haftalık verdiğimiz harçlık senin için yeterli değil. Çünkü sürekli birimizden para alma ihtiyacı duyuyorsun. Sen ne düşünüyorsun? Ne kadar harçlık artışı yapsak senin için daha uygun olur ? İstediğin miktar bizim bütçemiz için fazla. Peki, şu kadar olsa acaba senin harcamalarında yapabileceğin düzenlemeler neler olabilir? Biz bu konuda nasıl yardımcı olabiliriz?

-Son zamanlarda arkadaşlarına çok zaman geçirdiğini ve bunun derslerini etkilediğini gördük. Ebeveynlerin olarak bu konuda sana yardımcı olmamız gerek. Sen de hemfikir misin? Sık sık dışarı çıkmak istediğini biliyoruz ancak derslerin düzelene kadar nasıl bir sınırlama düşünüyorsun? Biz de sana bu konuda hatırlatma yaparak destek olabiliriz. Ne dersin?

 -Bir süredir o ayakkabıları almamı istiyorsun. Sana bu mevsim için iki tane zaten aldık ve bunların yeterli olacağını düşünüp ona göre bütçe düzenlememizi yaptık. Şu anda o ayakkabı için yeterli miktar ayıramıyoruz çok istediğini bildiğimizden şöyle bir plan düşündük. X kadarını biz verebiliyoruz sen harçlıklarından ne kadar arttırabilirsin? Bu durumda sanırım x ay beklemen gerekir o zaman bu konuyu konuşalım ve yeterli miktar biriktirdiğinde istediğin ayakkabıyı alabilirsin

-Çoğu zaman oyuna dalıp çok geç yatıyorsun ve sabah uyanmak zor oluyor biz yatma saatini senin belirlemenin daha uygun olacağını düşünmüştük. Ancak son zamanlarda bu senin için epey zor oluyor. Biz de ebeveynlerin olarak bu konuda endişeleniyoruz. Birlikte biraz düşünelim sence kaç gibi uyursan sabah daha kolay kalkarsın? O saat çok geç belki şu saat senin için nasıl? Oda senin için çok erken demek peki şuna ne dersin peki x saati dene istersen bakalım sabahları kalkmak daha kolay olacak mı? Biz de sana yardımcı olacağız ve gerekli hatırlatmalar yapacağız

Yukarıdaki örneklerdeki gibi konuşmalar yapabilirsiniz. Genel olarak suçlayıcı ve katı bir kontrol sisteminden ziyade destekleyici bir sistem kurmak, yanında olduğunuzu, onu düşündüğünüzü, ebeveyn olarak sorumlu olduğunuzu, hissettirmek buradaki kritik nokta.

Gerçekçi sınırlar belirlemek önemli. Unutmayalım ki gençlerin dinlenmeye, arkadaşlarıyla vakit geçirmeye, hobilere ihtiyacı var. Ayrıca ergenlerin yüz ifadelerimize bu dönemde daha hassas olduğunu ve agresif yüz gördüklerinde mantıklı düşünmektense, daha anlık ve dürtüsel kararlar alabildiklerini biliyoruz. Bu yüzden sağlam ve sakin bir yetişkin üslubunda olmak hem nesil farkını korumak hem de yetişkinlerin zor konularda sakin kala bildiklerini görmek göstermek model olmak açısından oldukça mühim. Unutmayalım ki;

Çocuklar büyüklerini dinleme konusunda hiçbir zaman çok iyi olmadılar, ancak onları taklit etmekte asla başarısız olmadılar.

Kaynaklar

Pulat, F. (2021). Adım Adım Ergenlik. İstanbul: Kanon Yayınları

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Destek Hattı