İnsan hayatında birçok sıkıntı ve üzüntüyle karşılaşabilmektedir. Depremler, kazalar, hastalıklar, kayıplar, yaslar… Bizleri derinden etkileyen, korkutan olumsuz yaşam olayları sonucunda her birimiz farklı tepkiler vermekteyiz. Verdiğimiz tepkilerin farklı oluşunun sebebi ‘’Psikolojik Sağlamlık’’tır.
Psikolojik sağlamlık stresten etkilenmemek, acı çekmemek değildir. Aksine tüm duyguların içerisinden sağlam adımlarla geçebilmek, duygularını kontrol etmeden yaşayabilmek ve yine de umutlu ve iyimser kalabilmektir. Zorlu yaşam olaylarıyla başa çıkma becerileri kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilmektedir. Olumsuz yaşantılar karşısında güçlü kalabilme ve uyum gösterebilme becerimiz bizim psikolojik sağlamlığımıza bağlıdır.
Hayat şartlarımız normal olduğunda psikolojik dayanıklılığımız yüksektir, bir dengededir; ancak hayat şartları zorlaştığında, stres/travmatik olaylara maruz kaldığımızda kendimizi psikolojik olarak dayanıklı hissetmemiz zorlaşır, dengemiz sarsılabilir.
Yetişkinlerin psikolojik olarak dayanıklı olmalarının yanında çocuklarımızın da zorlu yaşam olaylarıyla baş etmeleri için psikolojik olarak dayanıklı olmaları gerekir. Çocuklar olaylara verdikleri tepkileri de anne babalarından öğrenirler. Bizler dayanıklı olma kapasitemizi geliştirebilirsek çocuklarımıza da bu konuda yardımcı olabiliriz. Her zaman onlara rol model olduğumuzu unutmamalıyız.
Peki acaba çocuğunuzu fark etmeden zorlayıcı/stresli deneyimlerden korumaya çalışarak duygusal dayanıklılık geliştirmesine engel oluyor olabilir misiniz?
Başlanılan bir kursta zorlanan çocuğun hemen kursu bırakmasını desteklemek, arkadaşlarıyla problem yaşadığı için sınıf değiştirmeyi istemek, onun yerine başkalarıyla konuşup istediklerini söylemek, arkadaşlarıyla yaşadığı problemlerde onun çözmesine izin vermeden hemen müdahalede bulunmak… Çocukların yaşlarına ve gelişimlerine uygun zorluklarla karşılaşmaları, hafif düzeyde strese maruz kalmaları bu tarz durumlarla baş etmeyi öğrenmeleri için bir fırsattır. Eğer onları stres ve zorluktan uzak, sadece tamamen kolay baş ettikleri ortamlarda olmaya yönlendirirsek ilerleyen yaşlardaki gelişimsel zorluklar için hazırlıksız bırakmış oluruz. Çocukların psikolojik olarak sağlam olmaları onların zorluklarla karşılaşmaları ve mücadele etmelerine bağlıdır. Çocukları korunaklı bir fanus içinde büyütmeye çalışmak, okyanusa girmesi gerektiği zaman ne yapacağını bilemeyip kendini çaresiz ve güçsüz hissetmesine neden olur. Zamanı geldiğinde büyük balıklarla karşılaşacağını bilmeli, bedenine takılan yosunlarla, otlarla baş etmeyi öğrenmelidir. Öğrenmesi için de her duyguyu deneyimlemesine izin verilmesi gerekir.
Çocuklarda Psikolojik Sağlamlık Nasıl Geliştirilir?
- Güvende hissettirin. Çocukların psikolojik olarak güçlü olabilmeleri için, önce kendilerini güvende hissetmeleri gerekir. Bunun için de duygusal olarak onları destekleyen güvenilir ebeveynlere ve güçlü bağlara ihtiyaçları vardır. Çocuklarınıza olan sevginizi ve ilginizi onlara koşulsuz bir şekilde sunun.
- Duygularınızı düzenleyin. Çocuğunuzda duygu düzenleme becerilerinin gelişmesi için olumlu olumsuz tüm duygularını ifade etme konusunda rol model olun ve cesaretlendirin.
- Davranışlarınızla örnek olun. Anne babaların kendi sorunlarıyla nasıl başa çıktığı ve sorunlarını çözmek için neler yaptığı, duygularını nasıl ifade ettiği çocuklar üzerinde etkilidir. Sorunlar karşısında paniklemeden sakinliğini koruyan ve mantıklı düşünebilen ebeveynlerle büyüyen çocuklar, benzer durumlar karşısında sakin kalır ve sorunlara mantıklı bir şekilde yaklaşmayı öğrenir.
- Duygularını dinleyin ve onaylayın. Çocuklarınızın üzüntü, hayal kırıklığı, utanç gibi duyguları hissetmesine izin verin, duygularını yok saymayın.
- Çocuğunuza bol bol sarılın ve onu kucaklayın. Bu çocuğunuzun kendini güvende hissetmesine yardımcı olarak sevilme ve kabul edilme hissini geliştirir.
- Çocuğunuzla oyunlar oynayın. Oyunlar çocukların anadili ve duygu dünyalarına açılan pencerelerdir. Çocuğunuzla oyun oynayarak hem onun dünyasını anlayabilir hem eğlenebilir hem de fiziksel-sosyal becerilerinin gelişmesi konusunda fırsat oluşturabilirsiniz.
- Empatik olun. Çocuğunuzun duygu ve düşüncelerini anlayarak ona ifade etmeniz; okul, akran ve sosyal ilişkilerde aynı becerileri kendisinin sergilemesine olanak sağlayacaktır.
- Davranışlarının sorumluluğunu almalarını için fırsat verin. Düşeceği korkusuyla koşmasına fırsat verilmeyen çocuklar düştüklerinde ne yapacaklarını bilemez, kendi kendilerine toparlanamazlar. Kendi kararlarını alıp seçim yapmalarına gerekirse hata yapmalarına izin verin. Hata yaparak davranışlarının sorumluluğunu üstlenip çözüm üretmeyi öğrenecektir.
- Çocuğunuzun kendisinde olan güçlü yönleri keşfetmelerine yardımcı olun. Olumlu yönlerini takdir edin.
- Yapabileceği şeyleri çocuğunuz adına siz yapmayın. Yaşına uygun düzeyde sorumluluk almasına ve deneyim kazanmasına izin verin.
- Hikaye Okuma-Hikaye Anlatma: Çocuğunuza özellikle şefkat, nezaket, umut, cesaret vb. karakter güçleri hakkında hikâyeler okumanız ya da anlatmanız onların kendini toparlama güçlerinin gelişmesine fırsat sağlayacaktır.
Bursa Özel Osmangazi Okulları